Alexander Petscherski

He die Sie ös op Stolberjer Platt
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)

Alexander Petscherski [1] (* 22. Februar 1909 ä Krementschuk, Ukraine; † 19. Januar 1990 ä Rostow am Don) woch önö jüddische Offizier us d Ruuh Armee. Hä orjaniseerde dä Opstand em Vornichtungslajer Sobibór am 14. Oktober 1943.

Si Lääve

Alexander studiirde Musik un Theatrwesseschaff ä Rostow am Don. Als dat fluppde, werkde hä als Leiter van öt Kulturamt, wo hä völl met Laieschauspeller zu do hod. Als d Dütsche em Zweide Weltkresch Russland övverveele, wood hä äjetrocke un steech no ön kotte Zitt zm Leutnant op. Enne Mond spiidr jeroohnde hä ä Jevangeschaff, vorsood vott z laufe, wood ävver jeschnappd. D Dütsche scheckde häm en ö Lajer no Borissow. Als d Dütsche erkannde, dat hä önö Jüdd woch, wood hä en öt Jetto va Minsk jebraad. D Deportatiun en öt Konzentratiunslajer Sobibór stäng am 23. September 1943 a, wo hä met ca. 1500 angere Jevangene aakoom.

60 Jevangene, doronger hä, woode dörch Selektiun vöör d Jaskammer böwaart. Sö moote als Zwangsarbeeder vöör d Dütsche werke. Di angere storve noch am sälve Dach dörch Jas. Zo di Zitt hod sisch at rondjesproche, dat d Dütsche 6. Armee beij Stalinjrad opjerevve wode woch un dat Heinrich Himmler dr Bevähl erlosse hod, Sobibór zo ö Konzentratiunslajer z mache. Spure us di Zitt als Vornichtungslajer sollte vottjeschafft wäde. D Jevangene jlote, dat all Lüüh, di di Zitt meterläävd un övverläävd hand, ömjebraad wöde. Sö entscheede, dat di enzije Möjelichkeet, dörch z komme, d Flucht wöch.

D Jevangene maade önö Hoof Plän, wat mo do kütt, ävver kenne vorstäng jenoch van öt Militär, öm jätt jäje d SS un d Bewacher us d Ukraine do z könne. Do koom Petscherski jrat zo d richtije Zitt. Hä entworp ä mä 6 Wäche önö Plan, di em Lajer werkende 17 SS-Lüüh öm zö brenge, d Kommunikatiun z ongerbräche un sich jenoch Waffe z beschaffe, damet di em Lajer vassjehalde 600 Jevangene ön Möjelichkeet hand, aav z houwe.

Petscherskis Plan jäng op. 150 van di 600 Mänsche schaffde öt, en dr Bösch d Kouwele van d Jewehre z entkomme. 47 va dönö läävde am Äng vam Zweide Weltkresch noch.

Petscherski fluppde öt, sich no Russland dörchzöschlare, wo hä zösamme met Partisane jäje d Dütsche kämpfde. No ö paar Mond troff hä op russische Soldate un schloss sich dönö a. Als hä em Aujust 1944 schwoch am Bee vorletzt wode woch, scheed hä us d Armee us. Zöröck ä Rostow hiirode Petscherski ö zweide Mol. Va sing ischde Vrau hod hä sich vöör dr Kresch scheede losse. Hä noom Kontakt z anger Lajerflüchtlinge op, watt ävver z Stalins Zitt vorbone woch. Dorophen vorloor hä sing Stell als Liihrer un mood sich met Jeläjenheetswerk dörchschlare. Iisch 1953 kutt hä wärm als Musikliihrer werke.

1963 saad hä vöör Jericht jäje Dütsche em Lajer va Sobibór us. Nom Weste dorv hä net reise.

Petscherski storv em Januar 1990 ä Rostow am Don.

Jätt z lääse

• D Opstand va Sobibór