Ost-Timor

He die Sie ös op Stolberjer Platt
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)

D Kriiß ä Ost-Timor va 1999 vong domet a, dat öt Militär, dat jäje d Onavhängichkeet van öt Land woch, Ziviliste ajreff un avong, Onrouwe en öt Land uss z deene, wobeij dr jrüützde Krach en d Hauptstadt Dili entstäng. D Jewalt broch us, nachdem d meetste van d Wäähler vöör ön Onavhängichkeet va Indonesie stemmde. Dobeij storve öm d 1400 Lüüh. Ön UN-Trupp, di meetstens us Australier bestäng, wood ä Ost-Timor stationeerd, öm do vöör Rouw z sorje.

Enkelheete

Dr Hängerjrond

Em Joohr 1999 beschloss d Rejiirung va Indonesie onger jruuße internationale Drock, ö Referendom övver d Zokonft va Ost-Timor aav z halde. Portujal hod a jevange, Ongerstötzung en d EU un och beij anger Länder op d Welt z jewänne, öm Indonesie onger Drock z sätze. D Aavstämmung vam 30. Aujust joov an kloor Mehrheed vöör ön Onavhängichkeet va Indonesie (78,5 %), womet di anger Möjelichkeet, ön onavhängije Provinz va Indonesie z wääde, aavjeleent wood.

Onrouwe

Kott no d Waahle ongestötzde öt Militär va Indonesie un militante Jruppe d Idee, Jewalt un Terror övver öt Land z brenge. Dobeij woode onjeväär 1400 Mänche ömjebraad un öm d 300.000 moote no West-Timor aavhouwe, woode zo Flüchtlinge.

Dr jrüützde Deel van d Infrastruktur van öt Land, wozo Hüüser, Böwässerungsärichtunge, d Wasservorsorjung, ävver och Schülle un öm d 100 % van öt Stromnätz zälld, woode dobeij kapott jemaad. Noam Chomsky schriivd, dat ä enne Mond dörch d Militäroperatiun bes z 2000 Lüüh hön Lääve vorloore hand, Hondöde va Vraue un Mädscher vorjewalticht woode, ¾ van d Lüüh hön Heemöd vorloore hand. 75 % van d Infrastruktur wöch kapott jemaad woode.

D Un-Trupp InterFET

Am 20. September 1999 koome Vreedenstruppe van d UN, d INTERFET, en öt Land, öm d Jewalt ö Äng z maache. Aktiveste ä Portujal, Australie, d USA un ä völl anger Länder op d Welt drängde d Rejiirunge ä hön Länder, jätt z ongernämme. Bill Clinton drängde sujar Indonesie domet, dat dr IWF dat jelinnd Jeld zöröck ha wool. Indonesie bleed komm jät angisch övverich, als sing Soldate us Ost-Timor zöröck z trekke un internationale Truppe en öt Land z losse, öm öt z stabiliseere.

Bald wood klooch, dat d UN net d Möjelichkeet hod, jäje d halvmilitärische Truppe ä Ost-Timor z kämpfe. Doher sorchde d UN dovöör, dat ön us völl Länder bestohende Trupp jebeld wood. Di krääd dr Naam INTERFET, wat „International Force for East Timor” heechd. Di soll vöör 17 Joohr met 9.900 Mann oppaaße. Am 20. September 1999 koome d ischte än öt Land a.

Hee dä Atikel eß anfänglesch översatz uß de Wikipedija op Änglish