Australien
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)
Australien, op Ripuaresch weed va Australie jesproche, es ö Land, dat zm Ärddeel Australien jehüüd. Öt es öt sääßjrützde Land van os Ääd. Nävver öt Land op dr Kontinent ömfassd öt noch Tasmanie suwi d pazifische Norfolkinsel, d Kokosinsele, d Weihnachtsinsele, d Ashmore- un Cartierinsele em Indische Ozean. Zo Australie jehüd usserdäm d en d Antarktis, och onger dr Naam Südpol bekannd, liijende Macquarieinsel un Heard und McDonaldinsele. Australie sätt, dat zo si Jebiit och önö Deel van dr Südpol sälvs jehüüd.
Ö paar Date
ÄndereAustralie es 7,7 Milliun Quadratkilometer jruuß. Va Norde no Süde messd öt 3700 Kilometer, va Weste no Oste send öt 4000 Kilometer. Mi als d Hälvde van öt Land es platt un meeßd Wüste (Große Sandwüste, Gibsonwüste, Große Victoriawüste un Nullarbor-Wüste).
Öt Wäähr va Australie
Ändere
Opjrond va d Jrüüde va Australie un sing Laach ongerscheed sich dat. Dr Norde had öt vöchde Klima va d Trope, dat no Süde drüer weed, jemäßichd, wi d Meteorolore saare. Südaustralie es knochedrüüh. Do vänge sich d Wüste van öt Land.
Öt Ozonlouch övver d Antarktis weed vöör Australie zo ö jruuß Problem.
Planze un Deere
ÄndereOpjrond va sing Isulatiun kutte sich ä Australie Deere un Planze halde un entweggele, di öt sönß op d Ääd net jitt. Heezo jehüüre zm Beispell öt Känguruh, dr Koala suwi Säujedeere, di Eier lääje (öt Schnabeldeer un dr Schnabelijel). Zo di komm usserhalb va Australie vörkommende Planze zälle Akazie un Eukalyptus.
Wä ä Australie läävd
ÄndereMedde Juli 2006 läävde ä Australie 20,5 Milliun Mensche, wova övver 90 % europäische Orsprong had. Vreuer wood dat Land mä van d Aborigines bewonnd. Australie es enne van d Staate, di zm Kommonwelth jehüüre. Dodörch entstäng ön jruuße Aavhängichkeet zo Ängland.
Politik
ÄndereAustralie es ön parlamentarische Monarchie. Am 24. Juni 2010 wood Julia Gillard Premiermenesterin.
