Ubiermonument
(mieh kölsche Sigge)
unn jeshrivve wii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivve wii_mer_t_shprish)
Dat su jenannte Ubiermonument fon Kölle weed en de Böösho och dr Haavetorrem jenannt. Dä eß aan de Ëck fon de zwëij Shtrohße „Aan de Malzmöll“ un „Möllebach“ e beßje söödlesh fom Hüümaat; dad_eß hük meddsen en Kölle. Wi dat Dėnge jebout wood, wohr dat allerdengß praktėj ußerhallef fon de Shtadt, di dohmohlß noch de Oppidvm Vbiorum — de römėsche Ubier_Shtadt — wohr. Dä Bou weed zwesche em Johr 4 un för nüng noch Krėßtoß jewääse sėn, alsu öm joot 40 Johr ier alß wi dat dohmohlijje Kölle dann endlejj_als_en römėsche Shtadt zor Colonia Claudia Ara Agrippinensium (affjekööz: CCAA) ähovve wood. Ed_eß äählßte römesche Bou uß Shtëijn en Kölle, un ëijne fon de äählßte Kwaaderboute em Norrde fon de Allpe, wo mer fon weßße, wann dä jebout woode eß.
Et Ubiermonument wood 1965 zohfällėsh äntdëk, wi mer e nöü Huuß boue wollt, un beß 1966 ußjebuddelt. Et es hük konsäveet.
Mer dëngk enzwesche, dat Monumënt der ongere Dëijl fon ennem Torrem eß, dä bëij en Beveßtijong fon de Ubiershtadt noh de Schlaach fon Varus un Hërrmann aam Teutoburjer Walld (Schlaach von Varus un Hermann aam Teutoburjer Walld) objebout wood. Dat Hollz för dämm sing Fundammënnt wohr ävver ald öm et Johr 4 noh Krėßtoß jeschlaare woode, esu könnt dä Torrem sellver e beßje ällder sėn un dörref bëij dä Schlaach_ad jeshtannde han. Do Rhing wohr domohls breeder wi hük, un aanjefange e janz Shtöck em Sööde fom Hüümaat beß bahl aan dä Hövvel wo hük dr Dom drop shtëijt, hät mer domohls_enne Haave jehatt. Esu wo dä Torrem wall beez enne Wachtorrem för de Ennfaat en dr Haave, un dann orr_et ößßlejje Ëngk fon dä murus gallicus, en Aat Shtadtmoor oddo Pallisaade uß Hollds_un Ääd, di laans_em Duffesbach fom Rhing fott noh Wëßte jėng un doh extra opjeschott wohr. Se wood aan de Nocht_Sigk fun däm Torrem aanjebout, wat mer noch hük sinn kann. De Affdöck fon dä Stämm sen noch doh. De Muuruß jallikuß ëntschtundt wahschëijnlėsch en de Joohre 9 un 10 noh Krėßtoß]], also direk noh dä Schlaach fom Teutoborjer Walld.
De römėsche Schtadtmoor wood shpääder em 50 aan dä Torrem aanjeboud, em sëllve Johr wo Kölle zor CCAA wohd.
Dä Torrem shtëijd op ennem onjeväähr kwadraatėsche Fundamënd_uß Ëjsche_Pöhl. Di sen noh dënndrokronolorėsche Shtuudije em Johr 4no Krėßtoß jeschlaare woode. Hä eß sellver uß dekke Kwadere uß Tuff_Shtëijn jemaat. Fon däm maßive Denge sėn noch 6 un_enne hallve Meeter en de Hüh övverish. Sėng Jrondfläsh eß knabb_ellef Kwadraat_Meete jrooß. Op dämm Fundamënt drop, dat wooh dohnmohls etwa 6 Meeter onger em Shtroohße_Nivo, eß enne Sokkel uß drëij Laare Tuffkwaadere. Beß zoh nüng Laare Kwaader sin do noch drovver beß hük ähallde. De Arshäjoloore han eruß jefonge, dat dä Torrem ald widdo kappott wohr, wi de römėsche Schtadtmoor aanjebout woohd, ävver woröm dat, dat_weßße_me_nit. Mer weßße och nit sescher, fö wat dä Torrem jenou jedaach wohr. Wat mer drövver aahnnėmp, sin Fermoodonge.
Besööke un Beseshtijje
ÄndereDa Ubiermonnumënnt ess_enne Däjl fon de su jenannte Arshäolorėsche Zoon fon Kölle. Mer kann dat beloore. Der Schlößßel do för kritt mer em aale Praetorium onger em Rådhuuß fon Kölle aan de Kaß; et iß nit nommallerwiiß offe, un och Këijne doh, dä ëijne erinn_löht. Förr_en Föörong ze krėjje, kam_mer sesch och tellefoonesch em Prätorijum aanmëllde. Do hann_se e Modëll fon däm Monnomännt för aanzeloore, wä allsu nit noh_m Ojjinaal hen jonn well …
Bööscher
Ändere- Gerta Wolff: Das römisch-germanische Köln: Führer zu Museum und Stadt. ISBN 3-7616-0754-7. Sigge 147 beß 150.
- Sven Schütte, Marianne Gechter: Stephan Broelmann und die Folgen. Kölner Museums-Bulltin 1, 1999, ISSN 0933-257-257X. Sigge 24 beß 26.
- Maureen Carroll: Neue vorkoloniezeitliche Siedlungsspuren in Köln. Archäologische Informationen 18/2, 1995. ISBN 3-86097-138-7 (looet och doh noh de Literatur)
- Marianne Gechter un Sven Schütte: Ursprung und Voraussetzung des mittelalterlichen Rathauses und seiner Umgebung; en: Walter Geis, Ulrich Krings (Rußjäver): Köln: Das gotische Rathaus und seine historische Umgebung. Stadtspuren-Denkmäler in Köln, Band 26, Kölle, 2000.
- Hansgerd Hellenkemper: Köln. Colonia Claudia Ara Agrippinensium. Hafenturm. En: Heinz-Günter Horn (Erußjäver): Die Römer in Nordrhein-Westfalen. En Lizën_Ußgohv fon de 1987er Oplooch. Nikol, Hambursh 2002. ISBN 3-933203-59-7. Sigge 462 un donoh.
- Bernhard Irmler: CCAA. Architektur und Stadtentwicklung. Kölner Jahrbuch Band 38. Kölle, 2005.
