Naturschotzjebiit Schlangeberch
(Sije op Stolberjer Platt)
un jeschrieve wie moch öt kallt
(Sije jeschrieve wie moch öt kallt)
Dat Naturschotzjebiit Schlangeberch litt en d Nööhde van dr Breenijerberch un domet am Rand van d Eefel. Op d Kaat vängt moch öt ö paar Kilometr va Ooche. Dat Jebiet es mä 108 Häktar jruuß un beehnt jät, dat moch ä Dütschland koom ehrjönz vängt. He jitt öt em Boohm Jalmei un op dr Schlangeberch entstäng ön Jalmeiflora met Planze, di öt sonst komm öns op d Welt jitt.
Dr Naam hat dat Jebiit van dr Schlangeberch, önö klenge Hövvel, dä mä 276 Meter huch es.
Övver dr Boohm
Ändere
Dr Ongerjrond va dat Naturschutzjebiit es Kalkstee. Dä entstäng he voor unjeväär 400 Million Joohr als alles Deel van a Meer wooch. Uß d Muschele entstänge he decke Schichte va Kalk. En d nächste 200 Milliun Joohr hoff sisch dä Boohm, dr Kalk koom no ovve un wood aavjedraahre övv vottjespollt. Öt litt 200 Milliun Joohr zoröck, do woode Metallsalze en di Läuscher van dr Kalk jespollt. Öt belde sisch Ärze wi Zenkbländ, dr Markasit övv Bleijlanz. Do öt ävver op di Ärze räände, jänge di och zm Deel kapott un öt belde sisch Zenkspaat ZnCO3, dämm moch och als Jalmei kennt. Dä litt nun op dr Schlangeberch öröm, un moch darf net vorjeiße, dat dä jeftisch es.
Wi dat Naturschotzjebiit entstäng
ÄndereMo hat vassjestallt, dat öm Christijeburt op dr Schlangeberch at d Kelte un de au Römer no Jalmei jebuddelt hand. Mönze us d Zitt bewiise dat, un Reste va Muure maache dat och klooch. Damals wood dat Metall jebrutt, damet moch d Waffe vorbessere kutt un Pött maade d Römer och daruss.
Ävver ösu richtisch loos jäng öt op dr Schlangeberch isch em 18. un 19. Jahrhondöt. Do trocke d Kupfermeester no Stolbersch. Öm Messing z maache brudde s völl Jalmei, und dat vong moch op dr Schlangeberch. Vöör 1800 kannt moch dat met d Stolle noch net. D Lüü trocke met d Schörßkaare, Schöpp un Hack looß un hant jejraave, wat öt Zeusch zoleet. En d janze Jäjänd entstänge Kulle, di och hüü noch do send. Unjeväär va 1800 a änderde sisch dat, un öt woode Stolle jejraave. Op alt Kaate send mi als 20 Stöck äjözeechnet. A paar sitt moch och hü noch, wenn s och vorvalle sind övv zojeschott woode. Bes 105 Meter onger dr Boohm send s damols jekomme.
Als dr Dütsch-Französische Kresch usbroch, hoot em Joohr 1871 d Buddelei op dr Schlangeberch op. D Lüü hodde anger Sorje. No Kreschäng vonge s zwar noch öns kott met öt Werk a, ävver 1883 wood alles jestoppt. Dat loch zm Deel doraa, dat d Koohle düür jekooft wääde moote un sisch dat Vorhötte net mi luuhnde.
Öm dä Boohm op dr Schlangeberch kömmernde sisch känne. Mo leet alles asu liie, wi moch öt vorlosse hott. Ävver d Natur joov net op un schnappte sisch dat Jebiit Stöck vöör Stöck wärm.
D Planze op dr Schlangeberch
Ändere
Dr Boohm op dr Schlangeberch s ärsch jeftisch. Dat litt an dat Zenk un Blei, dat dörch d Ärze dahenn komme es. Öt jitt net völl Planze, di dorop lääve kutte. En Planz wood richtisch bekannt. Öt s öt Jalmeiveilchen Viola calaminaria, dat em Vröschjoohr met sing jäähl Blööte jedermann opvällt. Janze Bende send voll dovan.
Jätt iihr blööt dat Jalmeitäschelkrutt Thlaspi calaminare, ö Plänzje, dat wisse Blööte hat un dodörch net asu en öt Oohr vällt. D Jalmei-Jrassnelk Armeria maritima ssp. elongata es och änn van d winnije Planze, di he jott lääve könne. Dö lila Blööte valle em Sommer op. Mä wä jätt dovan kännt, dm vällt dr Öscher Schoofschwingel Festuca aquisgranensis op, ö Jrass, dat moch flott övversee kann. Nät janz ösu schwoch s dr Jalmei-Duvvekopp Silene vulgaris ssp. humilis z vänge. Wä ävver d Jalmei-Fröschjoohrs-Miir Minuartia verna ssp. hercynica söckt, dä moss sisch at önö Brell metbrenge.
Do wo koom noch Jalmei em Boohm s un dat s am Rand van öt Naturschotzjebiit, do waaße dö Orchidee. He send d botanische Naame van ö paar: Epipactis atrorubens, Ophrys insectifera, Cephalanthera damasonium un Orchis morio. Moch moss ävver net jlööve, dat di nu övverall wi Onkrutt stönd. Jlöck beim Söcke moss moch at ha.
D Deere op dr Schlangeberch
ÄndereWä bei schünn Wäähr dörch dat Naturschotzjebiit spazeerd, däm valle d Schmetterlinge op. Wesseschaftler hand dat jenau ongersoot un vassjestallt, dat öt op dr Schlangeberch 300 vorschiedene Zoote jitt. Ö paar dovan lääve mä va Blööte va Planze, di Jalmei em Boohm bruche. Ohne dr Jalmei kütte s also jarnett he lääve.
Zo di Schmetterlinge komme noch völl Heuschräcke, völl dovan send bo usjestorve övv siihr sälde.
Ee Deer darf moch net vorjeiße. Öt s d Schlingnatter, ön Schlang, die dr Schlangeberch dr Naam jejovve hat. Di soll en dat Naturschotzjebiit jöläjentlich noch jeseeh woode see.
Lärsche un dr Neuntöter, zwei ä Dütschland selde jewoode Veujel vängt moch he noch.
Jevaare vöör öt Naturschotzjebiit
ÄndereWenn moch sisch bekikkt, wat öt vöör Jevaare vöör dr Schlangeberch jitt, dann moss moch sisch z’isch öns Planze akikke. Kiefere waaße wi Onkrutt och op d Jalmeiboohm un wenn öt d Lüü van d Biologische Statiun van dr Kreijs Oche net jööv, dann stang övverall Kieferebösch. Di Lüüh paaße och dorop op, dat sisch Turiste kenn Planze metnemme övv Deere vange.
Öt Museum „Informatiunszentrum Schlangeberch“
ÄndereDr Breenijer Heimatvorein hat en d au Hauptschüll ö kleng Museum opjemaat. Dorän weed jezeecht, wat dr Schlangeberch z beene hat. Moch kann jät övver d Zitt ervaare, als he jejraave wood un womet jewerkt wood. Ävver öt wäde och Deere jezeecht, di hüü he lääve, un op völl Belder ärveert moch Denger, di wichtisch send.
