Faaß (Füsėk)
(mieh kölsche Sigge)
unn jeshrivve wii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivve wii_mer_t_shprish)
En de Schimii un en de Füsėk un Täschnėk kallt me fon Faase, wam_mer en Aanzahl fun Zohshtännd hät, wo e füssekaalesch Süßteem wat mer janz nommaal aanluuere odo aanpakke kann, shtökkewieß odo berëijschßwiis_em ëijne odde anndere Zoshtand eß, un ennerhallef fon esu ennem Zohshtand sen de füssekaalėsche Ëijeschaffte zemmlesch ejaal, ävver zwesche dänne ongerscheedlijje Zohshtänd, oddo Faase, do sen se janß unejaal.
E Bëijshpėll
ÄndereNemm aan, Do häß Waßßer un Öhl en e Jlaaß jeschodt, un jet jewaadt. Dann häß de en Dingem Süßteem, dämm Jlaaß, fö jewöönlesch onge dat Waße lijje, un bovve dat Öhl drop schwemme. Dat sin zwëij Zohshtänd, un zwëij foschiide Faase. Dat jannze Öhl hädd_en ëijnhëijtlijje Deeschte, Mollekulaa Struktue, Bräschongsindex för_t Leesch, un esu wigger. Dat Waßo do_dronger och. Ävver die drëij jenannte Ëijeschaffte sen zwesche dä Faase, zwesche em Waßo un em Öhl, janß foschiide. Dat süüht mer och joot, sönß könnt me die zwëij en däm Jlaaß med de Oure jaa nit ussenannder_hallde. Mer han allso hee zwëij Faase en dämm Jlaaß.
Faase un Agrejaatzohshtänd
ÄndereFaase könnt mer ald enß met_e Agrejaatzohshtänd en Fobendong brenge. Kloh könne Faase ongerscheedlijje Ajrejahtzohshtänd han, moß ävver nit, un et jitt doh noch a paa weschtijje Ongerschëijdonge. Dä Agrejaatzohshtand säät onß jät övver der Zohshtand fon de Mateerije, also ham_mer jäz e Jaahß, jät Flößėjes, jät Haadeß Faßßteß, e Plaßma oddo wat? Wann zwëij Jäjende en ennem schėėmėshe Süßteem en ongerscheedlijje Agrejaatzohshtänd sėn, dann jehüüere se och bëij zwëij ongerscheedlijje Faase, dat eß klooh. Ävver nit ömjedriiht!
E Süßteem kann — oohne met de Wėmper ze zůkke — en Aanzahl Faase han, di sesch nit jrohß änndere don, un och em sällve Ajrejaatzohshtand ophallde. Unß Bëijshell fun bovve eß esu ëijn, met zwëij flößßeja Faase. En annder Beijshpell eß Dijamannt un Jraffitt, di sen beedß faßß, ävver se sen ongerscheedlijje Faase, trozdämm dat on_noch de desëllve schiimeshe Zosammesezzong han. Nuer iere röümlesch Mollekülopbou eß nit dersëllve, un de Deeschte dröm en dämm Vall och nit.
Dä Ongerscheed zwesche Faase un de Agrejaatzohshtäng eß besöndersch fun Jeweesch, wam_mer sesch med däm Gibbs sėng Faase Rääjel bevaßß, womet me de Aanzahl fun Faase en ennem Süßteem bestemme deijt.
Alljemëijn: Wat sin Faase?
ÄndereEm alljemëijne sėn zwëij ongerscheedlijje Zohshtänd fon ennem Süßteem en ongerscheedlijje Faase, wann mer enne plözlejje Fo'ännderong fon ier füssekaalėsche Ëijeschaffte hät, be_m Övverjanng fom ëijne Zohshtannd noh_m anndere. Anndos_eröm sėnn zwëij Zohschtänd en desëllve Faaß, wam_mer dä ëijne en dä anndere erröver brenge kann, un dat der_oohne plözlejje Änderong mööschlesch eß.
(Klëijne Ußnaahme jidd_et ävver, süsh onge em Affschnedd_övver de Faase-Dijajramme, dä krėttėsche Pungk zwesche Flößßeschkëijd_un Jaahß eß esu ëijn.
Enne wėshtijje Pungk, för Obbaach drop ze jëvve, eß dat de ongscheedlijje Aate fon Faase och met ongerscheedlijje, wi mer säät, füssėkaalesche Kwallitääte, zosamme jonn. Doh, woh mer övver de faßßte, de flößßėje, un de jaaß'aatijje Faase jeschwaadt han, do ham_mer och övver de Fëßteshkëijd_un de Komprėmierbakëijt, un övver dat jeschwaadt, wad_eruß küt, wam_mer dr Drok un dr Roumennhalldt vo'änndott, wëijl dat nämmėsch jrat di Ëijeschaffte sėn, di_j_enne Fäßßkörper,_en Flößßėschkëijd,_un_e Jahß ongerschëijde donn. Op_de annder Sigk, wam_mer Parramangnetėßmoß un Ferromangnetėßmoß disketėerre welle, doh beloore mer onß de Mangneetėsėerong, wëijl_di_dat eß, wat de ferromangnetėsche Faaß fon de parramangnetėsche Faaß ongerschëijde dëijt. E paa mieh Bëijshpell komme en de nääkßte Affschnedde.
E_beßje miih tëshnėsh ußjedrök, ėss_en Faaß enne Berëijsh oddo Affschnedd_en dämm Parrammeter_Roum fon dä füssekaalesche Variable — dermiihtß senn_et tërmodümaamėche Varrijaable — en dänne de fofööshbare (tërmodünaamėsche) Ënnäjih en annalüttėsche Fungxjohn eß. Zwesche dänne Berëijshe oddo Affschnedde, doh süüht mer plözlijje oddo schprongaatėjje Ännderonge en de Süßteemëijeschaffte, di med Onshteetėshkëijte en de eetßte Afflëijdong fon de Fungkzjohn fon de fofööshbare Ënnëjii sosamme jonn. Esu lang wi_dė fofööshbare Ënnëjii sesch annalüttėsch fohallde dëijt, sėn de tërmodünaamėsche Ëijeschaffte, wi de Ëntropih, de Wärmeoppnahmefäjėschkëijt, de Mangnetėtėsėerong, de Kompremėerbakëijt, all „aanshtändėsh“, wëijl_se övver de fofööshbare Ënnëjii odder dä ier Afflëijtonge ußjedröck wääde könne. Zem Bëijshpell iß de Ëntropii jlisch med de eetßte Afflëijdong fon de fofööshbare Ënnëjii noh de Tëmpratuur mem Förzijëijsche, esu lang wi dr Drok sesch nit ännderre dëijt.
Wann e Süßteem fon de ëijn Faaß en de annder övverjëijt, doh weed nommaal un_fö_jewööhnlej_en Schrett dohzwesche sėn, woh de fofööshbaare Ënnëjii sesh nit annalüttėsh fo'hallde dëijt. Dad_eßss_enne Faaseövverjang. Wäje dämm dat dä Folouf_fon_de fofööshbaare Ënnëjii doh nit annalüttėsh eß, wääde di op bëijde Sigge fom Övverjang dorsch zwëij ongerscheedlijje Funkzjohne daajestëllt. Allsů de ëijn oddo anndere tërrmodünaamėsche Ëijeschaff weet sėsch noh dämm Övverjang annderß fohallde. Wat mer et miihßte en dämm Zosammehang belohre dëijd_eß de Wärmekappazėtäht. Jenou em Övverjang kann die on'ënndlesch wääde, oddo schlachaatėj_obb_enne anndere Wäät shprenge, oddo enne Kneck, dad_ess_en Onshteeteshkëijt, en ier eetßte Afflëijdong han. Mieh doh drövver kam_me onger „Dünamėsche Dėfferenzkallorimetrii“ hohlësse.
Faase Dijajramm
ÄndereDe ëijnzelle ongerscheedlijje Faase fon_ennem Süßteem kam_mer med_ennem Faasedijajramm daashtëlle. Op dee Koodinnaate Axe drääht mer fö jewöönlesch de belangfolle tërrmodünnamėsche Varėjable op. Bëij ëijnfache meshaanėshe Süßteeme eß dat dermiihtß de Tëmperatuuer un dr Drok.
De Makkėerronge en dämm Faasedijajramm zëije di Ponngkte, woh de fohanndene Ennëjii sesh nit annalüttėsh fo'hallde dëijt. De offe Berëishe, woh de se annalüttėsh eß, donn dä Faase ëntshprääshe. En dämm Dijajramm, sėn de Faase met Lėnnėje jetrännt. Doh laanß eß dat Süßteem met sėnge Ënnëjii nit analüttėsch. Esu Stëlle nënnt me de Faase-Övverjäng oddo och Faase-Jrënze.
Ėn dämm Belld hee jëijt de Faase-Jrënß zwesche dä Flößßeschkëijd_un dämm Jaahß nit iiewėsh wigger. Enää, se hööd_op aan ennem Pungk em Faasedijajramm, dä mer dä krėttėsche Pungk nännt. Bëij rėshtėsh huue Tëmpratuure zosamme medd_em riisėjje Drok, ovverhallef fon dämm krettische Pungk äävenß, do foschwemme de füssėkaalesch Ongescheede zwesche Flößßeschkëijd_un Jaahß esu, dat mer se ööhnzwann nit mieh ongerschëije kann. Woh dä Pungk eß, ess_en Matrijaalëijeschaff. Et Waßer hät dä onjevääe bëij 647 K (oddo 374 °C) un 22,064 MPa.
Dadd_et dä krėttėsche Pungk zwesche Jahs_on Flößeshkëijt jitt, zëijsch_en klëijn Onjenoueschkëijt en dä Deffėnnėzjohne fon bovve. Wam_mer fon de flößßijje Faaß noh de Jaaß-Faaß jëijt, do könnt mer em Dijajramm bovve räähß öm dä krėttėsche Pungk eröm jon — och wäm_mer en nomaale Lääve koum en Schangß doför hät un alldemoole enne Faase'övverjang määt. Ävver et eß mööschlesch, enne Wääsch dorjet Dijajramm ze gonn, dä nimmoohlß övver_en Faase_Jrënß küt. Esu könne zwëij Faaße ohne enne haade Övverjang enennannder övverjonn. Di nöüj Faaß — suh_ze_saare der Fo'meddeller do'zwesche — di_j_e paa Ëjeschaffte äänlesch med_te Flößßeshkëijte häd_un annder_esu äänlesch_wi_j_e_Jaahß, di dëijt me en supperkrėttėsche Flößėshkëijt nänne. Me sollte ävver noch saare, dad_et esu enne krėttėsche Pungk nit övverall jitt. Ed_eß zem_Bëijshpell nit mööschlesh, dat de Jrënß zwesche fass_un_flößesch aan_esu ennem äänlijje krėttėsche Pungk am_Ëng_eß, wi de Jrënß zwesche flößesch_un_Jahß. De haade un de flößßėje Faase han_nämmej_en ander Aat Sümmetrih.
On_noch intreßannd_eß, dat dä Övverjang zwesche haad_un flößėsch enne possėtiive Shtëijong hät, jeedenfallß bëij de miihßte Supßtannze, esu wi hee med dä dekke jrööne Lėnnėsh makėet. Dad_eß, wëil_en_de miihßte Fäll di haade Faaß en hüütere Deeshte hät, wi dė flößßije. Esu dëijd_enn jröößere Drok och de Tëmmperatuur fom Schmëllzpongk noh bovve brenge. Dad_eß nit ėmmer_esu. Em Dijajramm fom Waßer zem Bëijshpell hät dä Övverjang zwesche faß un flößėj_enne nejatiive Aansteesh, esu wi hee met_dä jröhn jeshtreshelte Lėnnėsch aanjezëijsch. Dat drök uß, dat Iiß en klëijner Deeschte hät wi kaahl Waßo, wad_e_beßje en onjewöönlijje MatrijaalËijeschavv_eß. Di dëijt jäz widder aan_em röümlesch Opbou fun de Mollekül hange.
Faase'optrënnong
ÄndereEn Faasedrënnong määt mer, wam_mer e Süßteem wat aanfangs_enß ëijnhëijtlesch un ëijnförrmėsch woohr, en zwëij, oddo och mieh, Faase brengk. Di Faase'opdrënnong fengk mer an fille Shtëlle un en rëijschlesch Zwëije fon de Natuurwweßßeschavv_un Tëëschnėk.
E Bëijspell eß et Ußkrëßtallisėere, woh enne haade Krėßtall uß enne flößßeje Löösong wäähß. En annder Aanwëndong eß dä Öhlaffschëijder, wo Waßer un Öhl jedrënnt wääde.
De Jlëishong fon Cahn un Hilliard jitt uns_e mattemaatėsch Modell för de Faasetrännong, wat janß alljemeijn un univësëll eß.
Faasejlëijshjeweesh
ÄndereDe kinneetėshe Ënnëjii eß op de Mollekühl nit ejaal fodëëijlt, se wääßelt zohfällėsh. Dat bedügk zem Bëijshpell dat, aan de Ovverfläsh fon_enne Fößßeshkëijt, doh könnd_ėmmer mohl e ëijnzel Mollkühl med_jenooch kinneetėshe Ënnëjii optrëdde, dat dat en de Jaaßfaaß erövver höppe könnt. Jeno_esu_joot kann_e ëijnzel Jahßmollekühl winnėsh jenooch kinneetėsh Ënnëjii han, dat dat sesh met_ä annderre Mollekühle en de flößėje Faaß zosamme donn kann. Dat bedück, dat bëij bëijnah jeede Kombenazjohn fon Drok un Tëmpratuur ongersheedlijje Faase zosamme dohsėnn könne.
Förr_e Bëijshpell weet onger de Shtanndat Bedėngonge för Tëmpratuur un Drok fon enne Schößel med flößßijem Waßo en drüjje Luvv_enne Aandëijl fodůnnßte, beß dat dä aandëijlejje Drok fom WaßoJaaß jenou_esu_jrooß eß, wi dä Damfdrok fom flößßėje Waßo. Aan dämm Pungk, well saare, en dämm Zohshtannd,_eß di Aanzahl Molleküül, di de zwesche dä Faase wäähßelt, en bėijde Rėshtonge jlisch.
Dat fon dä flößßėjje Mollekül met övver_dorshschnettlijje kinneetėshe Ënnëjii wëllshe uß dä Schößel affjehoue sin, hät doh dämm ëntshprëshend_en Fodamfongkällte erėnn_jebraat. Äähnlejje Föejäng hät me aan annder Aate fon Faasejrënze och.
Em Gibbs sing Faase_Rääjel säz de Aanzahl fon mööshlejje Faase med_esu Varrijaable wi Tëmpratuur un Drok un esu wigger en_t Fohälltnėß, un sääd_onß of e Jlëijshjeweesch optredde kann, oddo optrëdde weed.
Faase'övverjäng
ÄndereEnne Faase Övverjang, oddo enne Faase Wäähßel, beschriif, wann_en Supßtannz iere Zohshtand] ännderre dëijt — e Bëijshpell eß Iiß, wat zo Waßo schmelz, dad_ess_enne Faase'övverjang wëjl jät Haades flößesch jewoode_n_eß. Domed_enne Faase'övverjang shtattfenge kan, moß Ënnëjih en di Supßtannz (en dat Süßteem) erėnn jebraat wääde, oddo_r_eruß_jehollt wääde. De Wärme'ënnëjih, och Wärmemënge un Ëntallpih jenanndt, di dä Övverjang fun Faß noh Flößėsh bewerrek, weed_och de Schmëlzwärme jenannt. Di Ënnëjih för dä Övverjang fum Flößeje zom Jahß deiht mer de Fodamfongßwärme odo FodamfongßËnnëjih nänne; un di fö dä Övverjang zwesche Jahß un Fäßshtoff nüüdejje de Suplimmazjohnßënnëjih]. Em Nommaalfall weed di Ënnëjih, di mer en en Supßtannz erėnn jitt (odo eruß höllt) doför sorrje, dat_se wärrmer (odo källder) weed, wëjl de kinettėsch Ënnëjih fun de Patikkelle en dä Supßtannz shtëijsh (oddo sėngk). Nidd_esu bemm Faase'övvojang. Doh weed de potenzjëlle Ënnëjih fun de Patikkelle miih (oddo winnijo) wëij de Patikkelle ënger zosamme jedöüt (oddo wigger ussenander jelohße) wääde. Dobëij jidd_et ovvohoup jaa_këijn Fo'ännderong aan de Tëmeratuur, wëijl de kinettėsch Ënnëjih fun de Patikkelle de_sellve bliiv. Dad_ess_esu, trozdämm dat me di Ënnëjih för dä Faaseövverjang probleemloß en dä Forrem fun Wärme zohfohre odder affzappe kann, ävver di Ënnëjih weed esu lang en dä Faase'övverjang jon (oddo uß dämm Faase'övverjang komme), wi dä noh nit komplätt follzoore eß.
Wäpsigge
Ändere- enne franzüüsesche Füssiko fengk en Lösong, di hatt weed, wan_de Tëmeratuur shtëijsh, un widdo flößėsh weed, wann se fällt - α-Züklodëxtriin, Waßer, un 4-Metülpürrėdiin]
Süsh och hee
Ändere
|
Hee dä Atikel eß anfänglesch översatz uß de Wikipedija op Änglish |