Melechstroaß

De Melechstroaß es en Jalaksie, woa sech och et Sunnesystem met ons Äêd befingk. Zer Melechstroaß jehüüre töüsche 100 on 300 Milljarde Stäêne, die sech op en Schiev met enem Dorchmässe van 170.000 bes 200.000 Leêtjoêre öm't jalaktesch Zentrom vedeele. Vam Opbou häê, es de Jalaksie en Balkespiraaljalaksie. De Melechstroaß es ca. 13,6 Milljarde Joêre alt.

Künstleresche Darstellong va ons Melechstroaß

Noam

Dä Noam "Melechstroaß" kütt vam ahljriechesch γαλαξίας galaxías, wat wedderöm van γάλα gála „Melech" häêjeligk weed. De Jalaksie heesch dässwäje su, weil se van't Äêd uss jesinn wie ene Streef ussjeloofene Melech usssitt.

En't jriechesch Mytholojie es det Melech uss d'r Brüste van d'r Jöttin Hera jekumme, als dä Herkules zo stark doaran jesoucht hätt. En't jermanesch-nordesch Mytholojie wedderöm wood de Jalaksie och met de Jott Heimdall (ov Iring jenanngk) verbunge, wässwäje me de Melechstroaß och als Iringstroaß bezeechnet hätt.

Forschungsjeschiêt

Dä iêschte, dä jesaaht hätt, dat de Melechstroaß niet etwa uss Melech, sondern uss janz velle Stäêne bestong, woê de Jriechesche Philosoph Demokrit. 1609 hätt dann Jalileis Jalileo dat och met sing Fäêjlaas beobachte künne.

Herschels Willem koam 1785 op de Idee, dat ons Jalaksie eijentlesch wie en Schiev jeformb es, wat dorch sing Method (systematesch Stäênezääle) ävve äckesch e onkloar Erjebnes häêvüê jebraaht hätt. Harlow Shapley jelangkte 1919 zo d'r jrandiose Erkenntnis, dat ons Hejmoatstäê, de Sunn, nit en d'r Melechstroaß iêh Midde, sondern eher aan dä iêh Rangk jelääje es.

Opbou

De Spiraalärme

De Melechstroaß es als Janzes räêt schwierisch aanzekicke, doa mer Minsche joa nit etwa van ussehalev, sondern bluß van benne op se luure künne. Dä töüschestäênlesche (op lateng "Interstellare") Stuvv en de Jalaksie, dä vell vamm siêtboare Leêt opsoucht, määt et zoademm nit möschlesch, en visuelles Beld vande janze Melechstroaß ze krieje.

Wie velle Stäêne et en de Melechstroaß also jenau jitt, es leggere net seche, me kann't ma schätze - Forsche jonn ävve van onjefäê 100 bes 300 Milljarde uss. Zoademm fengk me töüsche de Stäêne och jruße Menge töüschestäênlesche on de noh kaum êforschte Dunkele Materije. Die Jalaksie hätt schätzongswies ene Dorchmesse van ca. 170.000 bes 200.000 Lj on es em Dorchschnigk ca. 3000 Lj dick (em Zentrom sinn't 16.000 Lj).

Doa de Melechstroaß en Spiraaljalaksie es, hätt ze natürlesch och Spiraalärme, die wiefolcht heesche:

De Spiraalärme iêhr Noame

Standardnoam	Angere Noam	Stäêkondlesch (astronomesch)
Norma-Ärm	3-kpc-Ärm (-Ring)	–
Scutum-Crux-Ärm	Centaurus-Ärm	−II
Sagittarius-Ärm	Sagittarius-Carina-Ärm	−I
Orion-Ärm	Lokale Ärm	0
Perseus-Ärm	–	+I
Cygnus-Ärm	Äüssere Ärm	+II

Zoademm es de Melechstroaß van ene jruße, jalaktesche Halo ömjävve, woe sech o.a. wiggere ahle Stäêne, öm die 150 Kujelstäêhoofe suwie en jruße Meng Dunkle Materije befenge.

E Usschnigk van d'r Melechstroaß iêh Zentrom, onjefäê 900 Lj brigk

Et jalaktesch Zentrum liggt onjefäê em Stäênebeld Schütz on es henge dunkele Jaaswolleke veborje, sudat me't nit tireck beobachte kann. En de 1950er Joêre es't dann ävve jelonge, Radio-, Röntschen on Infrarud-Strahlong uss'm Zentrum usszewäête, woadorch me en stärk Radioquell jefonge hätt, die woarschinglesch vann e jewaltig jruß Schwaatze Lauch stamme deet, wat me Sagittarius A* (et * weed wie "Stäê" ussjesprooche) nenne deet.

Ons Sunn en d'r Melechstroaß

De Sunn deet d'r Jalaksie iêh Zentrom met enem Avstond van ca. 25.000 bes 28.000 Lj ömkreese on befengk sech em Orion-Ärm, jenauer jesäät en enem relativ stuvvfreje Raumjebiet noamens 'et Lokal Bloas' (woa och velle bekannte Stäêne, wie z. B. Sirijus, Aldebaran of Archernar lije). Füê eene Ömdriehdung brucht se ca. 220 Mio. bes 240 Mio. Joêre, wat me och als en Jalaktesch Joêh bezeechne deet.