Ongerscheide zwesche Versione vun dä Sigg „Ubiermonument“

Inhalt gelöscht Inhalt hinzugefügt
Purodha (Klaaf · Beijdrähsch)
Wigger, en de Houpsaach affjeschrevve uß de Colonipedia http://www.colonipedia.de/mediawiki/index.php?title=Ubiermonument un de Wikipedia op Dütsch Colonia_Claudia_Ara_Agrippinensium
Purodha (Klaaf · Beijdrähsch)
Norr_ens zwescheshpeischere
Reih 1:
{{inuse}}
{{Atikel_op|Kölsch|}}
 
 
Dat su jenannte '''Ubiermonument''' fon [[Kölle]] weed en de [[Literatur|Böösho]] och dr '''Haavetorrem''' jenannt.
eß aan de Ëck fon de zwëij [[Shtrohß]]e „Aan de Malzmöll“ un „Möllebach“ e beßje [[sööd]]lesh fom [[Hüümaat (Kölle)|Hüümaat]]; dad_eß hük meddsen en Kölle.
Wi dat Dėnge jebout wood, wohr dat allerdengß praktėj ußerhallef fon de [[Shtadt]], di dohmohlß noch de <span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|[[Oppidvm Vbiorum]]}}</span> — de [[römėscherömėsch]]e [[Ubier]]_Shtadt — wohr.
Dä Bou weed zwesche em [[Johr 4|Johr veeər]] un för [[Johr 9|nüng noch Krėßtoß]] jewääse sėn, alsu ronntöm joot 40&nbsp;Johr ier alß wi dat dohmohlijje Kölle dann endlejj_als_en römėsche Shtadt zor <span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|[[Colonia Claudia Ara Agrippinensium]]}}</span> ([[Affköözong (Schriive)|affjekööz]]: [[CCAA]]) ähovve wood.
Ed_eß de äählßte römesche Bou uß [[Shtëijn]] en Kölle, un ëijne fon de äählßte Kwaaderboute em [[Norrde]] fon de [[Allpe]], wo mer fon weßße, wann dä jebout woode eß.
 
Et Ubiermonument wood [[1965 (Johr)|1965]] zohfällėsh äntdëk, wi mer e nöü Huuß boue wollt, un beß [[1966 (Johr)|1966]] ußjebuddelt. Et es hük konsäveet.
Mer dëngk hük, dat Monumënt der ongere Dëijl fon ennem [[Torrem (Befeßtijong)|Torrem]] eß, dä bëij en Beveßtijong fon de Ubiershtadt noh de [[Schlaach von Varus un Hermann aam Teutoburjer Walld]] objebout wood. Dat Hollz doför wohr ävver ald öm et [[Johr 4|Johr&nbsp;4 noh Krėßtoß]] jeschlaare woode, esu könnt dä Torrem sellver e beßje ällder sėn. Do Rhing wohr domohls breeder wi hük, un aanjefange mem Hüümaat beß bahl aan dä Hövvel wo hük dr [[kölner Dom|Dom]] drop shtëijt, hät mer domohls_enne [[römesche Rhingaave fon Kölle|Haave]] jehatt. Esu wo dä Torrem wall beez enne Wachtorrem för de Ennfaat en dr Have, un dann orr_et [[Oßte|ößßlejje]] Ëngk fon dä <span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|[[murus gallicus]]}}</span>, en Aat [[Shtadtmoor]] oddo [[Pallisaad]]e uß Hollds_un [[Ääd (Bodem)|Ääd]], di laans_em [[Duffesbach]] fom Rhing fott noh [[Wëßte]] jėng. Se wood aan de Nocht_Sigk fun däm Torrem aanjebout, wat mer noch hük sinn kann. De Muuruß jallikuß ëntschtundt wahschëijnlėsch en de Joohre [[Johr 9|nüng]] un [[Johr 10|zehn noh Krėßtoß]].
 
Mer dëngk enzwesche, dat Monumënt der ongere Dëijl fon ennem [[Torrem (Befeßtijong)|Torrem]] eß, dä bëij en [[Beveßtijong]] fon de [[Oppidum Upiorum|Ubiershtadt]] noh de [[Schlaach (Kreesh)|Schlaach]] fon [[Varus]] un [[Hermann dä Sheruko|Hërrmann]] aam [[Teutoburjer Walld]] ([[Schlaach von Varus un Hermann aam Teutoburjer Walld]] objebout wood.
Dä Torrem shtëijd op ennem [[Fundamënd]]_uß [[Ëjsche]]_[[Pohl|Pöhl]]. Di sen noh [[Dentrochrnonolgie|dënndrokronolorėsche Shtuudije]] em [[Johr 4|Johr&nbsp;4 noh Krėßtoß]] jeschlaare woode. Hä eß sellver uß dekke [[Kwader]]e uß [[Tuff_Shtëijn]] jemaat. Fon däm maßive Denge sėn noch 6&nbsp;un_enne hallve [[Meeter]] en de Hüh övverish.
Dat Hollz för dämm sing Fundammënnt wohr ävver ald öm et [[Johr 4|Johr&nbsp;4 noh Krėßtoß]] jeschlaare woode, esu könnt dä Torrem sellver e beßje ällder sėn un dörref bëij dä [[Schlaach (Kreesh)|Schlaar]]_ad jeshtannde han.
Mer dëngk hük, dat Monumënt der ongere Dëijl fon ennem [[Torrem (Befeßtijong)|Torrem]] eß, dä bëij en Beveßtijong fon de Ubiershtadt noh de [[Schlaach von Varus un Hermann aam Teutoburjer Walld]] objebout wood. Dat Hollz doför wohr ävver ald öm et [[Johr 4|Johr&nbsp;4 noh Krėßtoß]] jeschlaare woode, esu könnt dä Torrem sellver e beßje ällder sėn. Do Rhing wohr domohls breeder wi hük, un aanjefange mem Hüümaat beß bahl aan dä Hövvel wo hük dr [[kölner Dom|Dom]] drop shtëijt, hät mer domohls_enne [[römesche Rhingaave fon Kölle|Haave]] jehatt. Esu wo dä Torrem wall beez enne Wachtorrem för de Ennfaat en dr Have, un dann orr_et [[Oßte|ößßlejje]] Ëngk fon dä <span style="font-variant:small-caps">{{lang|la|[[murus gallicus]]}}</span>, en Aat [[Shtadtmoor]] oddo [[Pallisaad]]e uß Hollds_un [[Ääd (Bodem)|Ääd]], di laans_em [[Duffesbach]] fom Rhing fott noh [[Wëßte]] jėng. Se wood aan de Nocht_Sigk fun däm Torrem aanjebout, wat mer noch hük sinn kann. De Muuruß jallikuß ëntschtundt wahschëijnlėsch en de Joohre [[Johr 9|nüng]] un [[Johr 10|zehn noh Krėßtoß]]., also direk noh dä [[Schlaach fom Teutoborjer Walld]]
 
De [[römėsche Schtadtmoor (Kölle)|römėsche Schtadtmoor]] wood shpääder em [[Johr 50|Joohr fuffzėsh]] aan dä Torrem aanjeboud, em sëllve Johr wo Kölle zor [[CCAA]] wohd.
 
Dä Torrem shtëijd op ennem onjeväähr [[kwadraat]]ėsche [[Fundamënd]]_uß [[Ëjsche]]_[[Pohl|Pöhl]].
Dä Torrem shtëijd op ennem [[Fundamënd]]_uß [[Ëjsche]]_[[Pohl|Pöhl]]. Di sen noh [[Dentrochrnonolgie|dënndrokronolorėsche Shtuudije]] em [[Johr 4|Johr&nbsp;4 noh Krėßtoß]] jeschlaare woode. Hä eß sellver uß dekke [[Kwader]]e uß [[Tuff_Shtëijn]] jemaat. Fon däm maßive Denge sėn noch 6&nbsp;un_enne hallve [[Meeter]] en de Hüh övverish.
Fon däm maßive Denge sėn noch 6&nbsp;un_enne hallve [[Meeter]] en de Hüh övverish.
Sėng [[Jrondfläsh]] eß knabb_ellef&nbsp;[[Kwadraat_Meete]] jrooß.
Op dämm Fundamënt drop, dat wooh dohnmohls etwa 6&nbsp;[[Meeter]] onger em [[Shtroohße_Nivo]], eß enne [[Sokkel (Fundamënt)|Sokkel]] uß drëij Laare Tuffkwaadere.
Beß zoh nüng [[Laach (Rëij)|Laare]] [[Kwaader]] sin do noch drovver beß hük ähallde.
De [[Arshäjoloore]] han eruß jefonge, dat dä Torrem ald widdo kappott wohr, wi de [[römėsche Schtadtmoor (Kölle)|römėsche Schtadtmoor]] aanjebout woohd, ävver woröm dat, dat_weßße_me_nit.
Mer weßße och nit sescher, fö wat dä Torrem jenou jedaach wohr. Wat mer drövver aahnnėmp, sin Fermoodonge.
 
<!--
 
Es war der sehr wahrscheinlich der südöstliche Eckturm der Befestigungsanlage des [[Oppidum Ubiorum]].
 
Damit wurde klar, daß das Ubiermonument vor der Gründung der [[CCAA]] gebaut wurde.
Im Jahr 9 n./10 wurde nach den dendrochronologischen Untersuchungen im Norden eine Holz-Erde Mauer, [[murus gallicus]] angebaut, nachdem das Bodenniveau zuvor angehoben wurde und einen nicht vollendete Karnies bedeckt. Die Negative der Balkenansätze sind in der Nordwand noch heute zu sehen. Sie wurden von einem Kanal der Stadtmauer nach 50.n. Chr. bereits überlagert und gehören somit eindeutig in die Zeit davor. Die Hölzer waren im Boden und im Abbruchschutt der Befestigung erhalten. Das dendrochronologische Datum legt nahe hier eine Reaktion aus die [[Varusschlacht]] im Herbst 9.n. Chr. zu sehen und stellt einen der wenigen archäologischen Belege dieser Zeit in Köln dar.
Die römische Stadtmauer der [[CCAA]] wurde nach 50 n. Chr. nachträglich an diesen Turm angebaut. Die ältere Forschung vermutete wegen der Lage, dass es sich um einen Wachturm an der Hafeneinfahrt handeln könnte, auch wurde ein Grabmal erwogen.
 
Der Turm ist Teil der [[Befestigung des Oppidum Ubiorum|ubischen Befestigung]]. Ob die ubische Befestigung mit mit der römischen Stadtmauer übereinstimmt, ist nicht geklärt, verutlich handelt es sich zunächst um ein rechteckiges Staßenraster nach italischem Vorbild.
 
Das aufgehende Tuffsteinmauerwerk ist mit bis zu neun Quaderlagen noch 6,50 m hoch erhalten. Vor dem Hintergrund der Masse des Bauwerks war eine Verfestigung des Baugrunds in der Rheinaue notwendig. Zu diesem Zweck wurden Eichenpfähle in den Boden gerammt. Die dendrochronologischen Untersuchungen ergaben, dass die Bäume im Jahre 4 n. Chr. gefällt worden sind. Der archäologische Befund zeigte darüber hinaus, dass der Turm zum Zeitpunkt des Baus der Stadtmauer schon zerstört war. Er ist also eindeutig älter als die CCAA und dem Oppidum Ubiorum zuzuweisen. Seine Funktion ist nicht geklärt. Es könnte sich um einen Bestandteil der Stadtbefestigung des Oppidums oder/und um einen den römischen Hafen kontrollierenden Wachturm handeln.
 
-->
 
== Besööke un Beseshtijje ==
Da Ubiermonnumënnt ess_enne Däjl fon de su jenannte [[Arshäolorėsche Zoon (Kölle)|Arshäolorėsche Zoon]] fon [[Kölle]].
Mer kann dat Ubiermonnumënnt beloore. Der Schlößßel do för kritt mer em aale [[Praetorium (Kölle)|Praetorium]] onger em [[Rådhuuß fon Kölle]] aan de Kaß; et iß nit nommallerwiiß offe, oddoh Ëijne doh, dä ëijne erinn_löht. Mer kann sesch och tellefoonesch em Prätorijum aanmëllde.
Mer kann dat beloore.
Mer kann dat Ubiermonnumënnt beloore. Der Schlößßel do för kritt mer em aale [[Praetorium (Kölle)|Praetorium]] onger em [[Rådhuuß fon Kölle]] aan de Kaß; et iß nit nommallerwiiß offe, oddohun Ëijneoch Këijne doh, dä ëijne erinn_löht. Mer kann sesch och tellefoonesch em Prätorijum aanmëllde.
Förr_en [[Föörong]] ze krėjje, kam_mer sesch och tellefoonesch em Prätorijum aanmëllde.
Do hann_se e [[Modëll (Nohbou)]] fon däm Monnomännt för aanzeloore, wä allsu nit noh_m Ojjinaal hen jonn well&nbsp;…
 
== Bööscher ==
* [[Gerta Wolff]]: ''{{lang|de|Das römisch-germanische Köln: Führer zu Museum und Stadt}}''. ISBN 3-7616-0754-7. Sigge 147 beß 150.
* [[Sven Schütte]], [[Marianne Gechter]]: ''{{lang|de|Stephan Broelmann und die Folgen. Kölner Museums-Bulltin}}'' 1, [[1999 (Johr)|1999]], ISSN 0933-257-257X. Sigge 24 beß 26.
* [[Maureen Carroll]]: ''{{lang|de|Neue vorkoloniezeitliche Siedlungsspuren in Köln. Archäologische Informationen 18/2}}'', [[1995 (Johr)|1995]]. ISBN 3-86097-138-7 (looet och doh noh de Literatur)
* [[Marianne Gechter]] un [[Sven Schütte]]: ''{{lang|de|Ursprung und Voraussetzung des mittelalterlichen Rathauses und seiner Umgebung}}''; en: [[Walter Geis]], [[Ulrich Krings]] (Rußjäver): ''{{lang|de|Köln: Das gotische Rathaus und seine historische Umgebung. Stadtspuren-Denkmäler in Köln}}'', Band&nbsp;26, [[Kölle]], [[2000 (Johr)|2000]].
* [[Sven Schütte]], [[Marianne Gechter]]: ''{{lang|de|Stephan Broelmann und die Folgen. Kölner Museums-Bulltin}}'' 1, [[1999 (Johr)|1999]], ISSN 0933-257-257X. Sigge 24 beß 26.
* [[Hansgerd Hellenkemper]]: ''{{lang|de|Köln}}''. ''{{lang|la|Colonia Claudia Ara Agrippinensium}}''. ''{{lang|de|Hafenturm}}''. En: [[Heinz-Günter Horn]] (Erußjäver): ''{{lang|de|Die Römer in Nordrhein-Westfalen}}''. En Lizën_Ußgohv fon de [[1987 (Joohr)|1987]]er Oplooch. Nikol, [[Hambursh]] [[2002 (Johr)|2002]]. ISBN 3-933203-59-7. Sigge 462 un donoh.
* [[Bernhard Irmler]]: CCAA. ''{{lang|de|Architektur und Stadtentwicklung}}''. ''{{lang|de|Kölner Jahrbuch Band 38}}''. [[Kölle]], [[2005 (Johr)|2005]].
* [[Gerta Wolff]]: ''{{lang|de|Das römisch-germanische Köln: Führer zu Museum und Stadt}}''. ISBN 3-7616-0754-7. Sigge 147 beß 150.
 
== Wëpsigge ==
<!-- * http://www.ribekatedralskole.dk/classica/steder/koeln/bymur.htm (''op [[däänesch (Shprooch)|däänesch]]'') -->
* {{Colonipedia|Ubiermonument}}
<!-- ======= -->