Ongerscheide zwesche Versione vun dä Sigg „Beteijeuze“

'''Beteijeuze''' (em bayersche Katalog och '''α Orionis''') es ene rude Reesestäê em Stäênebeld [[Orion (Stäênebeld)|Orion]] on weed doa och als SchultestäêSchulte[[Steern|stäê]] vamm Stäênebeld bezeechnet. Och wenn Beteijeuze eijentlesch em Dorchschnigk net heller wie dä [[Rijel]] (β Orionis) es, weed hä als α-Stäê vamm Orion jesinn.

Dä Stäê weed em [[Änglische Sproch|Engelsche]] '''Betelgeuse''' jenanngk. D'r Beteijeuze iêh Noam kütt uêspronglesch uss'm [[Arabische Sprooch|Arabesche]] يد الجوزاء ''yad al-ǧauzā,'' wat esuvell wie "Dä Zwillinge iêh Hangk" bedöcke deet. Dorch ene Övvesätzongsfähle wodd dat dann zo Beteijeuze / Betelgeuse en de Europäiesch Sprooch.<ref>Daniel Fischer, Hilmar Duerbeck: ''Das Hubble-Universum - Neue Bilder und Erkenntnisse'' Bechtermünz, Basel 2000, <nowiki>ISBN 3-8289-3407-2</nowiki>, S. 112.</ref>

Dä Reesestäê Betejeuze jehüürt zer [[Melechstroaß]] on weed em Hertzsprung-Russell-Diajramm zer Klass "Rude Övvereese" jezällt. Hä hätt onjefäê dä dusendfache Dorchmesse van d'r [[Sunn]] on en ca. zehndusend su jruße Löüschkraff em siêtbaar Berejch.<ref>http://www.solstation.com/x-objects/betelgeuse.htm</ref> D'r Sunn iêh Volumen passt etwa eene Milljarde Moal en dä Beteijeuze erinn. Van ons [[Ääd (Planeet)|Äêd]] uss jesinn, es hä de Zehnthelleste Stäê am Naachhemmel.

Demm Beteijeuze sing Radius schwangk öm ca. 15%, wesswäje och sing Helleschkeet töüsche +0,3 und +0,6^m en en halevrejelmäßisch Period van 2070 Daache hen on häê wechsele deet. Nävve [[Antares]], [[Mira]] on [[Altair]] es hä van de Äêd met Teleskope als en kleen Schiev met enem Winkeldorchmesse van 0,05 Bojesekonde ze sinn.

Doa Beteijeuze en rude Övverrees es, weed hä sing Lävve als en [[Supernova]] beende. Wanniêh jenau mer ävve doamet rechne künne, es noh nit esu seche (Vleech att en dusend Joêhre, vleech erst en fröhestens Hongetdusend).

Doa de Löüschkraff van solche Stäêne als Supernova ca. 16.000-fach aansteije kann, wööd d'r Beteijeuze op d'r Äêd su hell wie nu dä HalevmongkHalev[[Moond (Ääd)|mongk]] schinge (Je noah Vermotonge sujar esu hell wie dä Vullmongk). Övver de Jammastraalebletz müsse mer ons hee ävve kee Sorje maache, doa de Rotationsachs van Beteijeuze nit zo ons zeicht.<ref>https://earthsky.org/space/betelgeuse-could-become-supernova</ref>

Noah si Explosion weed doavan dann ene [[Neutronestäê]] zeröckblieve.