Ongerscheide zwesche Versione vun dä Sigg „Melechstroaß“

De '''Melechstroaß''' es en [[Jalaksie]], woa sech och et [[Sunnesystem]] met ons [[Ääd (Planeet)|Äêd]] befingk. Zer Melechstroaß jehüüre töüsche 100 on 300 Milljarde [[Steern|Stäêne]], die sech op en Schiev met enem Dorchmässe van 170.000 bes 200.000 Leêtjoêre öm't jalaktesch Zentrom vedeele. Vam Opbou häê, es de Jalaksie en Balkespiraaljalaksie. De Melechstroaß es ca. 13,6 Milljarde Joêre alt.<ref> 13,6 Milliarden Jahre: Milchstraße ist fast so alt wie das Universum. In: Spiegel Online. 17. August 2004 (spiegel.de [abgerufen am 14.01.2021]).</ref>

Dä Noam "Melechstroaß" kütt vam ahljriechesch γαλαξίας ''galaxías,'' wat wedderöm van γάλα gála „Melech„[[Milesch|Melech]]" häêjeligk weed. De Jalaksie heesch dässwäje su, weil se van't Äêd uss jesinn wie ene Streef ussjeloofene Melech usssitt.

En't [[jriechesch Mytholojie]] es det Melech uss d'r Brüste van d'r Jöttin [[Hera (Jöttin)|Hera]] jekumme, als dä [[Herkules]] zo stark doaran jesoucht hätt. En't [[Jermanesch Mytholojie|jermanesch-nordesch Mytholojie]] wedderöm wood de Jalaksie och met de Jott [[Heimdall]] (ov Iring jenanngk) verbunge, wässwäje me de Melechstroaß och als Iringstroaß bezeechnet hätt.

Dä iêschte, dä jesaaht hätt, dat de Melechstroaß niet etwa uss Melech, sondern uss janz velle Stäêne bestong, woê de [[Jrihscheland|Jriechesche]] Philosoph [[Demokrit]]. 1609 hätt dann Galileis[[Jalileo GalileoJalilei|Jalileis Jalileo]] dat och met sing Fäêjlaas beobachte künne.

[[Wilhelm Herschel|Herschels Willem]] koam 1785 op de Idee, dat ons Jalaksie eijentlesch wie en Schiev jeformb es, wat dorch sing Method (systematesch Stäênezääle) ävve äckesch e onkloar Erjebnes häêvüê jebraaht hätt. Harlow Shapley jelangkte 1919 zo d'r jrandiose Erkenntnis, dat ons Hejmoatstäê, de [[Sunn]], nit en ded'r MiddeMelechstroaß vanneiêh MelechstroaßMidde, sondern eher aan dä iêh Rangk jelääje es.

De Melechstroaß es als Janzes räêt schwierisch aanzekicke, doa mer [[Minsh|Minsche]] joa nit etwa van ussehalev, sondern bluß van benne op se luure künne. Dä töüschestäênlesche (op lateng "Interstellare") Stuvv en de Jalaksie, dä vell vamm siêtboare Leêt opsoucht, määt et zoademm nit möschlesch, en visuelles Beld vande janze Melechstroaß ze krieje.

Wie velle Stäêne et en de Melechstroaß also jenau jitt, es leggere net seche, me kann't ma schätze - Forsche jonn ävve van onjefäê 100 bes 300 Milljarde uss. Zoademm fengk me töüsche de Stäêne och jruße Menge töüschestäênlesche on de noh kaum êforschte dunkele[[Dunkele Materije]]. Die Jalaksie hätt schätzongswies ene Dorchmesse van ca. 170.000 bes 200.000 Lj on es em Dorchschnigk ca. 3000 Lj dick (em Zentrom sinn't 16.000 Lj).<ref>https://www.nationalgeographic.de/hinter-der-bohne/die-rueckkehr-des-kaffees-zu-den-regenmachern#vpcp</ref>

Zoademm es de Melechstroaß van ene jruße, jalaktesche Halo ömjävve, woe sech o.a. wiggere ahle Stäêne, öm die 150 Kujelstäêhoofe suwie en jruße Meng dunkleDunkle Materije befenge.

Et jalaktesch Zentrum liggt onjefäê em Stäênebeld Schütz on es henge dunkele Jaaswolleke veborje, sudat me't nit tireck beobachte kann. En de 1950er Joêre es't dann ävve jelonge, Radio-, Röntschen on Infrarud-Strahlong uss'm Zentrum usszewäête, woadorch me en stärk Radioquell jefonge hätt, die woarschinglesch vann e jewaltig jruß Schwaatze Lauch stamme deet, wat me [[Sagittarius A*]] (et * weed wie "Stäê" ussjesprooche) nenne deet.<ref>S. Gillessen et al.: Monitoring Stellar Orbits Around the Massive Black Hole in the Galactic Center. In: Astroph. Journ. Band 692, 2009, S. 1075–1109, doi:10.1088/0004-637X/692/2/1075, bibcode:2009ApJ...692.1075G.</ref>

De Sunn deet d'r Jalaksie iêh Zentrom met enem Avstond van ca. 25.000 bes 28.000 Lj ömkreese on befengk sech em Orion-Ärm, jenauer jesäät en enem relativ stuvvfreje Raumjebiet noamens 'et Lokal Bloas' (woa och velle bekannte Stäêne, wie z.B. [[Sirius|Sirijus]], [[Aldebaran]] of [[Archernar]] lije). Füê eene Ömdriehdung brucht se ca. 220 Mio. bes 240 Mio. Joêre, wat me och als en Jalaktesch Joêh bezeechne deet.