Ongerscheide zwesche Versione vun dä Sigg „Achterhoeks“

'''Achterhoeks''', dat shpreshspresch mer '''Aachterhukß''', eßes enne [[ShproochSprooch]]ejropp en de [[Nederläng]]. Wi dä Name schonn säät, kallt me se em [[Achterhoek]], däm ShtöckStöck fon de [[Provinß (Nederläng)|Provinß]] [[Gelderland (Provincie)|Gelderland]] em [[Oßte]] van de [[jeldersche Eijssel]], beß noh de JrënßJrenß fun [[Dütschland]].

[[Datei:Achterhooks.png|thumb|333px|Et ShproochjebeedSproochjebeed fom Achterhoeks em [[Gelderland (Provincie)|Jelderland]] (noh'm&nbsp;[[Jo Daan|Jo&nbsp;Daan]])<br />

En dämm hëlljöhnehelljöhne Jebeed_eßJebeed eß dä Dijaläk jëtjet mieh med jeldersche Ėnflöß,<br />

en dämm donkeljöhne Jebeed_eßJebeed eß dat Aachterhukß dem [[TwëntßTwentß]] äähnlijjer.

En däm Jebeed jidd_etjidd et vill foschiidenne [[Dijaläg]]de, di all bëij_etbeij et Achterhux jezallt wääde. Em [[Norde]] un Oßte eß dat däm [[Jrafschafter Platt]] em [[Dütschland|düütsche]] unn_emunn em [[Twents (ShproochSprooch)|Twentß]] odder_emodder em [[Sallands (ShproochSprooch)|Sallands]] us de [[Neederläng]] zemmlesch äänleshäänlesch, di doh aanjrenze don. De [[WëßteWeßte (Hemmelsreschdong)|wëßßlijjeweßßlijje]] Dijalägde wääde och ald bëijbeij et [[Oost-Veluws|Oß_VellühwßOß Vellühwß]] jeräshnetjeräschnet<ref name=phileon>http://taal.phileon.nl/kaart/nedersaksisch.php</ref> un komme jëdd_obb_etjedd obb et [[JëllderschJelldersch (ShproochSprooch)|JëllderscheJelldersche]]. En faßjelaate oddo offizjäl Schriifwiiß han se em Aachterhuks nit, ävver em weesentlesheweesentlesche bruche se wall all deselve Aat, ier ShproocheSprooche ze schriive un bochshtabbėerebochstabbėere, un dat eß noh de Jrundrääjelle vom [[Nederlängsch (ShproochSprooch)|Nederlängsch]] esu wi_mmer_etwi mmer et schwaadt, ävver med Saache uss_emuss em [[Döütsch (ShproochSprooch)|Dütsch]] dobëijenommedobeijenomme, woh dat Nederländesch nit rik.

== Wi deijt mer_tmer t enzotėere? ==

Et Aachterhuukß zallt zem [[NedersaksishNedersaksisch]] fon de [[Nederläng]] un domet zo de [[Nederfränkesch (ShproochknubbelSproochknubbel)|Nederfränkesche ShproocheSprooche]] fun de [[KontinëntaaljërrmaanėschKontinentaaljerrmaanėsch|kontinëntaalekontinentaale]] [[WëßjërrmaanėscheWeßjerrmaanėsche Sprooche]].

Jraad wi de ShproocheSprooche op der ander Sik fon de JrënsJrens bess_erropbess errop noh [[DuisburshDuisbursch]] un [[Mölm]] däät mer et Aachterhoks noch en de spääde [[Prüüßezick]] onger dä [[Bovverbejreff]] fan et [[Düütsch Nederlängsch]] faße.

Fille donn et [[Wäßfäälesch (ShproochSprooch)|Wäßfäälesche]], oddo winnėschßtens_etwinnėschßtens et [[Wäßmönßterlänndesch (ShproochSprooch)|Wäßmönßterlänndesche]] em [[düütsch (ShproochSprooch)|düütsche ShproochroumSproochroum]] un et [[Twents]] em [[Nederlänsch (ShproochSprooch)|neederlängsche]] mem Aachterhukß zesamme alß ëijneijn ShproochSprooch aalooəre, ävver eß klooh, zick länger ald sen di sesch ussennëëijnussenneeijn am äntwekkelle, un en de miehtßte Väll eß de Jränß zwesche der ShtaateStaate och zėmmlėsch noh aan de Jränß zwesche de nöüjerre Öngescheed_en_deÖngescheed Shproocheen de Sprooche<ref>[[Georg Cornelissen]], [[Alexander Schaars]], [[Timothy Sodmann]] (Erußjävver), onn_ochonn och metjemaat hädd_ethädd et [[Christa Hinrichs]]: ''{{lang|de|Dialekt}}'' ''{{lang|fr|à la carte}}'': ''{{lang|de|Dialektatlas Westmünsterland – Achterhoek – Liemers – Niederrhein}}''. ''{{lang|nl|Stichting Staring Instituut + H. J. Steenbergenstichting, [[Doetinchem]]}}''; ''{{lang|de|Rheinland-Verlag, [[Köln]]}}''; ''{{lang|de|Landeskundliches Institut Westmünsterland, [[Vreden]]}}''; [[1993 (Johr)|1993]]. ZwëijZweij Bänd, 125 Sigge, un noch dobëijdobeij 57 Kaate. ISBN 90-73667-12-7 = ISBN 3-7927-1395-0 = ISBN 3-927851-66-3</ref>

Dä [[Kohd]] noh dä [[Norrəm]] [[ISO 639-3]] förr_etförr Aachterhugs_eßet Aachterhugs eß <code>[[ACT|act]]</code>.

Der Achterhook këntkent völl [[Bänd]]s, di de ëijeneijen ShproochSprooch bruche, zem Bäjspöll: ''{{lang|act|[[Normaal]]}}'', ''{{lang|act|[[Boh foi toch]]}}'', ''{{lang|act|[[Jovink en de Voederbietels]]}}'', de ''{{lang|act|[[Spitfires]]}}'', un nit zoläz ''{{lang|act|[[Old ni-js]]}}'' wo [[Mussiko|MedshpellerMedspeller]] bëij_sėnbeij sėn, di_j_ochdi j och bëijbeij ''{{lang|act|Normaal}}'' ode ''{{lang|act|Boh foi toch}}'' jewääse woohre.

De [[Jrammatėk]] fom Aachterhuks_eßAachterhuks eß annders wi em NeederlängshNeederlängsch un annders wi em Düütsch oddo Neederdütsch. Se eß ööhnzwoh dozwesche. Hee e paa BëijshpöllBeijspöll:

=== Donn_WöhtDonn Wöht ===

De [[Kunjugazjohn]] fun de [[Donn Woot|Donn_WöhtDonn Wöht]] hät en de [[MeerZahl]] alldewiel de jlishejlische [[Vorrəm (Jrammtik)|Vorrəm]] wi de Du-Forrəm en_deen de [[ËijnzahlEijnzahl]]:

! colspan="3" align="left" | Jäjewat - ËijnzahlEijnzahl

| sëijseij loufe, sëijseij loufen || || ''{{lang|act|zee, zie loopt}}''

! colspan="3" align="left" | FojangehëijtFojangeheijt - ËijnzahlEijnzahl

! colspan="3" align="left" | FojangehëijtFojangeheijt - Mihzahl

| sëijseij leefe || || ''{{lang|act|zie leep'n}}''

En annder Ëijeaad_eßEijeaad eß dä [[Ömluut]], janns_äänleshjanns äänlesch wi bëij_onßbeij onß un och em [[Lėmmborjesch (ShproochSprooch)|Lėmmborjesche]], dä ävver em [[Neederlängsch (ShproochSprooch)|Neederlängsch]] un [[Holländesch (ShproochSprooch)|Holländesch]] jannß onbeėkannd_eßonbeėkannd eß. Wi heh kütt hä en de [[FoklëijnerongßforrmFokleijnerongßforrm]]e un en de [[Dėngwoot|Dėngwööd]]_ier ier [[Mihzahl]]e för, ävver angėsch jeschrevve wi bëijbeij onß, dröm han di winnijer Püngksche:

En [[Winterßweik]], dat hëijßheijß op Aachterhuugß ''{{lang|act|Winterswiek}}'' un op Nommaal-Holländesch ''{{lang|nl|Winterswijk}}'', bëtt_mer_etbett mer et „[[Fatter Onser]]“ esu:

* Loor bëijbeij de [[#QwëlleQwelle|QwëlleQwelle]].

* Dat [[JlëijschneßJleijschneß fom verloore Son]], in de Dialekte fon [http://www.meertens.nl/books/winkler/dinxperlo.html Dinxperlo], [http://www.meertens.nl/books/winkler/varsseveld.html Farßefeld], un [http://www.meertens.nl/books/winkler/winterswijk.html Winnterßweik]

== QwëlleQuelle ==

[[Saachjrupp:GelderlandSprooch]]