Platt (Sprooch)
(mieh kölsche Sigge)
unn jeshrivve wii_mer_t_shprish
(mieh Sigge jeshrivve wii_mer_t_shprish)
Platt säät mer en de Houpsaach em dütsche, em Norde un en der Medde, em nederländėsche, em fläämesche, em limborjėsche, en dä friisėsche, un en fowandte Shprooche'röüm för de ëijnhëijmesche, lokaale Shprooche, Diajläkte, ov Streektaalen. Dat iss en zimmlijje Fillfalt fon Jermaanėsche Shprooche, di fom aahle Oßßpreußesche beß noh'm Seeländėsche bahl fufzeenhondert Killomeeter fun Oßß noh Wëßß un fon henger de dänesche Jrenß beß nohm Tüürėngerwald un aan de Muusel un de Saa öm de fönnefhonndert Killomeeter fun Nocht noh Sööd ömfaß.
En der Nederläng un em nit-franzüüseschproochijje Belljie saare se plat för alle Dijaläk, odder Streektaale, die nit et standaatmääßejje Nederlängsch sin, ejaal wat, also de Nederfänkėsche Shprooche, de Nedersakßėshe Shprooche, de Wëßß Friisesche Shprooche. Doh donn de Minsche „plat praate“ odder „plat praote“ — dat es et sëllve, wie wäm mier Platt kalle odder Platt schwaade, odder och wann se em Norde in Dütschland „Platt snake“ don. En Holland, em Limborjesche un och en Flandere hëijße de ëijnzel Shprooche öff noh ierem Oot oder enne Jääjend, esu wi et Frysk, et Groningsch, et Klefs, et Limburgs odder Limburgs Plat, et Jömelejer Plat.
Em Norde un em Deijl fon de Medde fon Düütschland kalle de Lück Plattdüütsch, un sare öf koot „Platt“ dö för. Dat zerfällt ävver jeneou jenomme in locker fier Dousend ëijnzel Dijakëkte, die en Jroppe un Ongerjroppe med dä Jäjend, woh se jekallt wääde, enne ëijene Naame han, esu wi j et Sauerländer Platt, et Oßßfriiseplatt, odder et Husummer Platt.
Dat eß ußerhallef fom Plattdüütsche Shproocheroum nit andersch, et Harzer Platt, Rhöner Platt, Hinterländer Platt, Eifelplatt un Wäller Platt zum Bëijspell jehüüere bëij der Meddeldüütsche Shproocheroum un wääde en iere jewëilije Meddeljeberje jekallt. En e paa Ööt un klëijnere Jäjende hät sesch ennjebörjert, dat mer dat „Platt“ och fott lohße kann, wäm mer övver de Shprooch am Oot redt, esu kam mer en Krievel „Krieevelsch“ un „Krievelsch Platt“ sare, odder en Bonn „Bönnsch“ un jenouesujoot wi „Bönnsch Platt“, odder „Hommersch“ wi „Hommersch Platt“ saare. Janz sellde eß dat Woot „Platt“ henge draan nit mieh üplėsch, zem Bëjspell bemm Kölsch un em Kirshröhdsch, ävver dat hindert këinje draan, och för di Shprooche ëijfach fon „Platt“ ze kalle, wi överall sönß.
En Jrenß woh henger, em Sööde, mer nit mieh fon Platt schwaade dëijt, wam mer der Dijalek vom Oot mëijnt, kam mer nit besöndersch jenou ußmaache. Se könnt fom södlijje Honsröck övver der Taunus un Meddel Hëße, der Shpëßßaat, de Röön, un der Tüürėngerwald loufe. En Söthürėnge weed dat Fränkesch fon doh noch „Platt“ jenannt, ävver de Franke em Frankeland fon Bajore sare dat nit mieh, un och em badesche, en Wöchtemmbersch, un en der Palz säät mer nit „Platt“ för der lokaale Dijaläk.
Dat Woot „Platt“ för de Aat ze schwaade küt ussem ahle Dütsch un hät urshprönglėsch esu jät wi „ëijfaach“ un „oohne Jeschnörkelß“ bedügk, ävver och esu jät wi „nidderėsch“ em Senn fom Shtand, alsů de Shprooch fon de ëijnfache Lück, un nit fom Adel dih.
Websigge Ändere
- Wo säät mer Platt, wo nit? — en Kaat fun de Shprochewesseschaffler met Älieronge (op Düütsch)